Aan het eind van deel 1 van dit artikel suggereerde ik dat Vincent van Gogh niet alleen aan zijn schilderij had gewerkt, dat wil zeggen, dat Vincent niet de schilder van de non was. In dezelfde maand schilderde Vincent “Populierenlaan bij zonsondergang“. Hieronder heb ik deze werken voor de duidelijkheid naast elkaar afgebeeld. Het linkerwerk met de officiële titel “Populierenlaan bij zonsondergang” van oktober 1888 is van veel mindere kwaliteit dan het rechter werk. Het meet bovendien zowel in de lengte als in de breedte de helft van “Populierenlaan in de herfst“. Heeft Vincent het zelf geschilderd of is dat (zoals ik denk) gedaan door een leerling?
Afb. 12 – de werken zijn niet op schaal. Het linker is in werkelijkheid veel kleiner dan het rechter.
Volgens mij is het linker schilderij over de Broekdijk heen op het oosten gericht en zou het daardoor eigenlijk “Populierenlaan in de herfst bij zonsopkomst” moeten heten. Het rechter schilderij is immers op het westen gericht. Kortom, links vervolgt de non haar weg vanaf de boerderij over de brug richting de Broekdijk.
Hieronder de werkelijke grootte van beide schilderijen, afgezet op een vierkant:
Afb. 13
Op dit vierkant, met linksonder via een geheim vak een bijzondere codering, ga ik op dit moment niet in. Waarom niet? Dat komt omdat via het schilderij dat in dat geheime vak past, Vincent verwijst naar een tweede codebron. Zijn eerste codebron is het Eeuwig Edict. Binnenkort publiceer op deze website ik artikelen over en met de andere drie codebronnen.
Staat der Nederlanden
Maar goed, er is door de familie Van Gogh en door medewerkers van musea veel aan gedaan om de werken los van elkaar te blijven zien. Zo zijn ze in het verleden van elkaar gescheiden. Op zeker moment is een deel van de erfenis van Vincent, waaronder dit donkere schilderij, verkocht aan Helene Kröller-Müller. Het oranje-getinte werk “Populierenlaan in de herfst” bleef in de familie van Gogh en werd samen met ander werk voor 15 miljoen gulden verkocht aan de Staat der Nederlanden. Zo kwam het ene werk terecht in het Kröller-Müller Museum in Otterlo en het andere werk in het Van Gogh Museum te Amsterdam.
Akkerwinde
Persoonlijk denk ik dat het donkerder schilderij met de zon niet door Vincent van Gogh is geschilderd. Dat zal voor de familie Van Gogh een extra reden zijn geweest om het schilderij aan Helene Kröller-Müller te verkopen. Maar wie heeft het dan wel geschilderd?
Deze vraag is relatief makkelijk te beantwoorden. Vincent zou namelijk Vincent niet zijn om wat dat betreft geen hint achter te laten. Hij deed dat door het schilderen van een plantje op “Populierenlaan in de herfst“, de akkerwinde. Dat is een plantje dat voorkomt langs wegen en op bouwland. De bloeitijd van de akkerwinde is tot en met september. Daardoor heeft Vincent geen bloemen afgebeeld op het werk dat hij in oktober schilderde:
Afb. 14
Klok
Het bijzondere van dit plantje is dat hij zich om dingen die hij tegenkomt heen windt, met name op akkers. Vandaar de naam akkerwinde. De stengels winden zich tegen de klok in. Daarom staat de non samen met haar schaduw in de non-perspectieve vorm van 16 uur, als de wijzers van een klok. Lees meer daarover in mijn artikel “Populierenlaan vol geheimen (1)“, waarin de wijzerplaat van de klok ook nog op een andere manier wordt toegepast.
Vincent heeft de akkerwinde enigszins verstopt door de stengels parallel te laten lopen aan de onderste dwarsbalk van de houten brugleuning. Dat is precies genoeg om het wel een akkerwinde te laten zijn, zonder dat het al te veel opvalt.
Leerling Willem van de Wakker
Maar waarom een akkerwinde? Dat heeft te maken met het feit dat Vincent in zijn Nuenense periode enkele leerlingen had. Een daarvan was leerling Willem van de Wakker, waarmee Vincent contact had vanwege het beroep van Willem: postbeambte en telegrafist. Vincent zag hem regelmatig naar aanleiding van de vele brieven en pakketten die hij ontving en verstuurde. Zodra hij ontdekte dat Willem een amateurschilder was, bood hij aan om hem les te geven.
Ooms Cor en Jan
Volgens mij bleef het daar echter niet bij. Vincent had het erg druk met zijn geheime wetenschappelijke hobby. Daarom kon hij wel een leerling gebruiken die wat klusjes voor hem opknapte. Allerlei geografische, geometrische, astronomische, wiskundige en andere zaken onderzocht Vincent om ze in zijn werken te coderen. Hij deed dat zeer waarschijnlijk samen met zijn ooms Cor en Jan. De codes via het Eeuwig Edict ontwikkelde hij daarentegen in samenwerking met de Geldropse kasteelheer Hubertus Paulus Hoevenaar. Vincent kende Hoevenaar via zijn vader, die vanuit Nuenen kwam preken in het protestantse kerkje op het toenmalige terrein van Kasteel Geldrop.
Geheimhouding
Om de aandacht van de code in “Populierenlaan bij zonsondergang zonsopkomst” af te leiden, zal Vincent aan zijn leerling Willem van de Wakker hebben gevraagd om dat werk voor hem te schilderen. Omdat op “Populierenlaan in de herfst” ook sprake was van een non (dezelfde!) kan het heel goed zijn dat het Willem van de Wakker was die deze non in naam van Vincent heeft geschilderd. De betaling voor zijn medewerking heeft Vincent op eenvoudige wijze gecodeerd via de plant de akkerwinde:
akkerwinde = (in anagram) wakker inde
Maar het laatste dat Vincent wilde was natuurlijk dat bekend zou worden dat hij hulp had gehad bij het schilderen. Daarom is de kans heel groot dat hij Willem een geheimhoudingsverklaring heeft laten ondertekenen. Daarom is dit alles geheim en is helemaal niemand op de hoogte geweest van deze stille hulp aan Vincent van Gogh.
Reageren op dit artikel? Dat kan niet in het openbaar. Wel is het mogelijk om rechtstreeks naar de schrijver (Jan Bakker) te reageren. Gebruik hiervoor het formulier op de contactpagina.
