© Copyright 2011-2025 Jan Bakker
Een nazaat van de katholieke familie Van Horne, Jan Robert Joseph O’Donnoghue, verkocht de heerlijkheid met Kasteel Geldrop in 1768 voor het bedrag van 28.000 gulden aan de protestante Adriaan van Sprangh uit Leiden. Dit artikel behandelt het gedenkteken van Adriaan van Sprangh. Het werd na een verbouwing rond 1860 door de latere kasteeleigenaar Hoevenaar links tegen de westgevel van het kasteel bevestigd. Dit gedenkteken aan de westgevel leidt uiteindelijk naar de zuidgevel van het gebouw.
De tekst onder het wapen luidt:
ADRIAAN VAN SPRANGH, HEER
DER VRIJE GROND HEERLYKHEID
VAN GELDORP GROOT EN
KLEIN BRAAKHIUSEN
1769
In de tekst vind ik twee fout gespelde namen: “Geldorp” in plaats van “Geldrop” en “Braakhiusen” in plaats van “Braakhuisen”. Vroeger werd dit soort kennelijke spelfouten regelmatig overgenomen in teksten en op kaarten, bij gebrek aan mogelijkheden tot verificatie. Hierdoor is bijvoorbeeld “Geldorp” terug te vinden op een kaart uit 1831, terwijl de officiële naam in die tijd toch echt “Geldrop” luidde.
Wapen van Van Sprangh
Wanneer je voor de gedenksteen staat, zie je bovenaan het in vieren gedeelde familiewapen van Adriaan van Sprangh (afbeelding onder). De symbolen op het wapen worden in aantallen objecten verdeeld zoals zij zichtbaar zijn. Linksboven zijn dat 3 objecten en rechtsboven 5. Daaronder is het precies omgekeerd: linksonder 5 objecten en rechtsonder 3.
Het is niet helemaal duidelijk wat de objecten voorstellen, maar bij de 3 lijkt het om eikenbladeren te gaan en bij de 5 zijn het rondjes, cirkels of boomstammen (zonder kruin van bovenaf gezien).
Malta
Wat bovenaan staat in het wapen kan hiermee worden gelezen als 3 en 5 en wat onder staat als 5 en 3. Worden deze cijfers aan elkaar “geplakt”, dan ontstaan de getallen 35 en 53.
Uit Vincent schilderij “Caféterras bij nacht” uit 1888 blijkt dat deze getallen in combinatie met andere factoren naar Valletta op Malta leiden indien zij worden geïnterpreteerd als de breedtegraad 35° 53′. Zet ik de cijfers van hun overeenkomstige rangschikking in het alfabet over naar de letters “CE EC“, dan maak ik daarvan het Latijnse woord ECCE (vertaald ZIE): ZIE 35° 53′
Opmerkelijk is het resultaat 18, dat het verschil vormt tussen 35 en 53. Dat hier iets moet worden opgeteld kan (als puzzel) blijken uit het “+-teken” dat het wapen in vier kwartieren verdeelt. Aan de zuidgevel van Kasteel Geldrop is een soortgelijk denkbeeldig rekensommetje te vinden. Later in dit artikel ga ik in op een andere betekenis en functie van het plus-teken.
Vincent van Gogh
De rekensom ter illustratie in een afbeelding:
Het geheime jaartal dat op deze manier verschijnt, is 1853, het geboortejaar van Vincent van Gogh. Aangezien men in 1769 niet kon weten dat Vincent in 1853 zou worden geboren, is dit een aanwijzing dat de gedenksteen is geantidateerd en pas in de tijd van de latere kasteelheer Hoevenaar is gemaakt, d.w.z. na augustus 1882.
In die periode verhuisde het domineesgezin Van Gogh naar Nuenen. Dat was ongeveer twee jaar nadat Vincent definitief had besloten om kunstenaar te worden. Rond dat moment moet men bij Kasteel Geldrop dus zijn gaan “puzzelen” op een manier dat Vincent van Gogh er in het geheim bij betrokken raakte.
Meestergetallen
Nu een link is gelegd met Vincent, die – voordat hij ging schilderen ook schoolmeester c.q. onderwijzer is geweest – valt het oog op de twee meestergetallen die van de 5-en en 3-en kunnen worden samengesteld. Dat kan door de cijfers 3 en 5 diagonaal met elkaar te verbinden:
De genoemde meestergetallen zijn getallen die uit dubbele cijfers bestaan, in dit geval dus 55 en 33. Het verschil tussen beide getallen is 22, het getal dat in het alfabet staat voor de letter V (van Van Sprang, van Vincent en van Valletta, de hoofdstad van Malta. Daar zetelt ook de Orde van Malta, met aan het hoofd een Grootmeester).
X-teken
Is het vanwege het ontstane maal- of X-teken de bedoeling dat na het optellen nu het vermenigvuldigen volgt? Om daarachter te komen neem ik de proef op de som.
3×3 = 3² = 9
5×5 = 5² = 25
Door 9 en 25 bij elkaar op te tellen, wordt 34 verkregen. Dat is een verwijzing naar de zuidgevel van het kasteel waar zich de ramen in de verhouding 3 (boven) en 4 (onder) bevinden. Ik kom hier verderop in dit artikel nog op terug.
Hypotenusa
Lezers met enig wiskundig inzicht zullen direct begrijpen dat in de opstelling 3² en 5² (opnieuw) een geheim getal moet zijn verborgen: wat je hier ziet is namelijk een onvolledige Stelling van Pythagoras. Dat is een wiskundige stelling van de Griek Pythagoras (570 v.Chr. – 500 v.Chr.), die kan worden gebruikt om rechte hoeken uit te meten.
De stelling is zó algemeen, dat die vandaag de dag nog steeds in de bouw wordt gebruikt via het basisprincipe a² + b² = c². Deze uitkomst c² bevindt zich altijd langs de schuine zijde (= hypotenusa) van de rechthoekige driehoek.
Binnen de stelling wordt meestal de verhouding 3-4-5 gehanteerd. Dus: 3² + 4² = 5², ofwel 9 + 16 = 25. Zet je deze verhouding in centimeters uit op een stuk papier, dan zul je altijd een hoek van 90 graden creëren. Hieronder heb ik het principe direct – van bovenaf gezien – deels met symboolgetallen op de west- en zuidmuur van Kasteel Geldrop geprojecteerd:
Dat de letter “a” en het cijfer “3” op de afbeelding hier inderdaad de westgevel betreffen, blijkt wel uit de naam “adriaan” uit het gedenkteken: “a a a (= a x 3) d’r in“.
Waarschuwing
Met het oog op de stelling is inmiddels duidelijk dat in het rijtje 3×3 = 3² = 9 en 5×5 = 5² = 25 feitelijk 4×4 = 4² = 16 ontbreekt. Op de zuidgevel is uitgerekend het getal 16 (4²) van toepassing. En wel als onderdeel van de jaarankers c.q. jaaraanduiding 16 16.
Het “missende” getal 16 (4²) kan met eigen ogen worden waargenomen als men lopend vanuit de westgevel van Kasteel Geldrop de rechte hoek van 90° links omgaat naar de zuidgevel. Dit kan opgevat worden als een, weliswaar enigszins ludieke, waarschuwing. De uitdrukking “het hoekje omgaan” heeft immers iets met de dood te maken.
Want als je hier niet uitkijkt en meteen vanaf de westgevel links de hoek omgaat, loop je grote kans om in het water van de gracht te belanden en te verdrinken. Daarom is het ’t beste om eerst even een eindje rechtdoor het pad te volgen en pas dan linksaf te slaan om zicht te krijgen op de zuidgevel.
De zuidgevel
Op de afbeelding hieronder is alleen het oude middendeel zichtbaar, aan de zuidelijke kant van Kasteel Geldrop. De nieuwere aanbouwen uit ca. 1860, aan de linker- en aan de rechterkant, laat ik even buiten beschouwing. Waar het nu om gaat, zijn alle muur- en jaartalankers. Vier verticale muurankers (ook wel “schoten” genoemd) zijn aan de bovenkant te vinden. Daaronder vormen de ankers het jaartal 1616.
De verticale muurankers tellen als cijfers: 4x een cijfer 1. Net als ik deed bij 16-16, verdeel ik nu ook 1-1-1-1 in twee paren: 11-11.
Hieruit volgt (met denkbeeldige verbindingsstreepjes):
11-11
16-16
Een nieuw jaartal verschijnt bij het lezen van onder naar boven:
1611
In dat jaar 1611 is een Eeuwig Edict afgekondigd. De beginletters hiervan vormen E en E. Deze letters staan in het alfabet op de 5de plaats, dus E en E staan binnen het raadsel gelijk aan 5 en 5.
Denkbeeldige cijfers
Het meestergetal 55, zoals diagonaal gevonden op de westgevel, wordt hierdoor een aanwijzing. Bovendien ontbreekt ook hier iets, net als bij het wapen van Van Sprang. Daar was het de Stelling van Pythagoras waaraan kennelijk het cijfer 4 ontbrak. En hier is dat het cijfer 5, dat wil zeggen als men een eenvoudig sommetje zou maken met daarin de getallen 11 en 16.
De betreffende som kan van boven naar beneden worden gemaakt: 11 (+ 5 =) 16. Dat lees je aldus als denkbeeldige cijfers:
Samengevat: 5 5 = E E (naar het rangnummer in het alfabet), de geheime verwijzing naar de beginletters van Eeuwig Edict (uitgaande link naar Wikipedia). Dit Edict bestaat uit 47 wetten, wat een excellente maar eenvoudige mogelijkheid tot codering biedt: de zoveelste wet, met daarvan het zoveelste woord. Ik heb ontdekt dat Vincent van Gogh in verschillende van zijn werken van deze code heeft gebruikgemaakt.
Raampartijen
Bij het beschouwen van de bovenverdieping op de foto, bij het raam aan de rechterkant, valt op dat de luiken gesloten zijn. Deze luiken zullen echter nooit open te zien zijn, om de eenvoudige reden dat er geen raam achter zit, maar een muur. Het raam er vlak naast is het enige raam in de kamer aan die kant. In de kamer met de valse luiken is tegen de betreffende buitenmuur een kast geplaatst.
Naast dat dit een praktische reden was om meer bergruimte in de betreffende kamer te creëren, heeft het ook te maken met het raadsel. Door de permanent gesloten luiken is er op de bovenverdieping namelijk sprake van maar drie echte raampartijen.
De benedenverdieping heeft wel vier echte raampartijen. Uit de zuidgevel van Kasteel Geldrop volgt derhalve, vertaald naar cijfers:
boven 3 en onder 4.
Vervolgens kan volgens de hierboven onthulde codering in het Eeuwig Edict worden gevonden hoe je dat kunt vertalen:
wet 3, het 4de woord = aen
Albrecht Dürer
Ik heb ontdekt dat het woordje aen de code is voor een jaartal dat Vincent van Gogh via het roedenraam zou benadrukken in zijn meesterwerk “De Aardappeleters”. De code is eenvoudig: de letters volgen hun rangnummer in het alfabet: a = 1, e = 5, n =14. Dus aaneen: 1514, het jaar van de beroemde droevige ets Melencolia I van de Duitse kunstenaar Albrecht Dürer (1471-1528).
Op deze ets bevindt zich een magisch vierkant met daarin 16 (4²) cijfers en getallen. Dit is dan ook weer de uitkomst van mijn gepuzzel met de west- en zuidgevel van Kasteel Geldrop. Het vierkant heet magisch te zijn, omdat hoe je alles ook bij elkaar optelt in het vierkant, de uitkomst altijd 34 is. In wiskundige termen: 34 is de constante factor.
Vrijmetselaars
Met andere woorden, ook de 3 respectievelijk 4 raampartijen van Kasteel Geldrop kunnen naar het genoemde magische vierkant verwijzen. Het getal 34 is echter bovendien de uitkomst van de som 17 + 17, de getallen die in het midden van het vierkant diagonaal zijn terug te zien als 10+7 en 6+11. In het jaar 1717 verenigden zich in Londen vier vrijmetselaarsloges, waarmee de eerste internationale grootloge werd opgericht. Het moge duidelijk zijn dat de Engelse oprichters bij het vaststellen van hun “beginjaar 1717” zich door dit vierkant uit 1514 hebben laten leiden.
De verwijzing naar vrijmetselaars duidt tegelijkertijd op hun mogelijke betrokkenheid bij de codes op de gevels van Kasteel Geldrop. Maar ook dat Vincent van Gogh (of zijn familie) betrekkingen met het geheime genootschap onderhield.
Hooidonk
Enkele dorpen in de omgeving van Nuenen verwijzen vanwege hun naam naar het Eeuwig Edict (de wetten daarvan). Deze dorpen zijn Opwetten en Nederwetten, twee plaatsen in de buurt van Nuenen, waar Vincent van Gogh veel heeft geschilderd. De heersende opinie is dat het woord “Wetten” iets met vocht te maken heeft (“wet” in het Engels betekent in het Nederlands “nat”). Het gaat dan om moerassige gronden in het beekdal van de rivier de Dommel.
Bij het volgen van de rivier de (Kleine) Dommel vanuit Geldrop via Nuenen en Nederwetten, in de richting van Son, komt men bij een eilandje met een watermolen en restanten van de priorij Hooidonk. Dit klooster voor adellijke dames bestond van 1146 tot 1648. Er woonden reguliere kanunnikessen van Augustinus.
Heilig kruis
De zusters van het klooster in Hooidonk vereerden een bijzondere relikwie. Dat was een splinter van het Heilige Kruis, het kruis waaraan Christus is gestorven. In codeverband is het opmerkelijk dat de splinter (een partikel genoemd) in tweeën is gesplitst (net als ik deed met 11-11 en 16-16). De twee hout-delen zijn in de vorm van een Latijns kruis (ik noem het een plus-teken) in een monstrans geplaatst. Deze monstrans bevindt zich tegenwoordig in de Sint-Lambertuskerk in Nederwetten.
De heilige zwarte houtsplinter was aanvankelijk ongeveer 8 centimeter lang. Het stukje hout zou in 1220 bij de adellijke nonnen van het Klooster Hooidonk zijn terechtgekomen door een gift van een edele ridder, die het na deelname aan de vijfde kruistocht als souvenir had meegenomen uit het Midden-Oosten.
Twee plussen
Tot slot een opmerking over het plus-teken. Dat vond ik eerder in dit artikel bij de westgevel van Kasteel Geldrop. Daar paste ik het toe om het getal 18 op te tellen bij 35, met als uitkomst (18)53, het geboortejaar van Vincent van Gogh. De tweede geheime “plus” verschijnt op de zuidgevel bij het sommetje “11 (+5) = 16″.
Beide plus-tekens kunnen aldus via Kasteel Geldrop worden gezien als een aanwijzing naar de relikwie: het “plus-teken” van de gedeelde houtsplinter van het Heilig Kruis in de monstrans in de kerk van Nederwetten.
Reageren op dit artikel? Dat kan niet in het openbaar. Wel is het mogelijk om rechtstreeks naar mij (Jan Bakker) te reageren. Gebruik hiervoor het formulier op de contactpagina.
Deze CC-BY-SA-licentie staat hergebruikers toe het materiaal in het openbaar te kopiëren, distribueren en weer te geven of uit te voeren. Dit geldt zolang je de auteur of de houder van het auteursrecht (aangegeven in de titel van dit artikel) vermeldt. Je mag het materiaal voor commercieel gebruik toepassen. Ook mag je het aanpassen, bijvoorbeeld voor vertalingen. Voor gewijzigd materiaal geldt dezelfde licentie.