Dit is een vervolg op mijn artikel Het geheim van Vincents “Sterrennacht”. Vincent bevond zich bij het schilderen daarvan in het psychiatrisch hospitaal in het Zuid-Franse Saint-Paul-de-Mausole. In het genoemde artikel toonde ik aan dat de weergave van de hemel van 20 juni 1889 grotendeels overeenkwam met de werkelijkheid. Ik schrijf “grotendeels” omdat Vincent vier fantasiesterren op zijn werk heeft aangebracht. Ze zijn althans niet herkenbaar op astronomie-software.
Hieronder geef ik deze fantasie-sterren genummerd van 1 t/m 4 aan:
De vier sterren zijn duidelijk in twee paren verdeeld. Links van de cipres staan twee sterren afgebeeld, net als links van de maan.
De reden hiervoor is duidelijk, want de twee cijfers (2-2) samengevoegd, vormen in de recreatieve wiskunde het getal 22. In het alfabet hoort op die plek de letter V. Dat is de V van het sterrenbeeld Vissen, dat (opnieuw verwijs ik naar mijn eerdere artikel) niet op het schilderij zichtbaar is, maar op 20 juni 1889 in werkelijkheid wel degelijk in het oosten aan de hemel stond. Op de linker afbeelding hieronder staat de V van Vissen (Latijn: Pisces) duidelijk in het midden afgebeeld:
De verwijzing van 2-2 naar de V van Vissen is niet het enige dat Vincent hiermee bedoelde. Deze cijfercombinatie dient tevens te worden afgezet op het Eeuwig Edict. Want: 2-2 staat in Romeinse cijfers gelijk aan II-II, oftewel 11-11 (1111), zoals die combinatie wordt aangetroffen op de zuidgevel van Kasteel Geldrop. En waarom de overzetting naar Romeinse cijfers? Dat is mede omdat de wetten van het Eeuwig Edict ook op die manier worden aangegeven.
Vincent heeft codes op basis van dit Edict eerder toegepast op meerdere werken. Op “Sterrennacht” wordt deze tendens voortgezet:
Wet 2 (II.), woord 2 (II) = voirts
voirts is een anagram van: vis tor
Dit is een interessant anagram, want beide gevonden woorden zijn relevant. Het woord “vis” komt terug in het (op het schilderij) niet zichtbare sterrenbeeld Vissen en op het schilderij ook in de walvis die in een rotspartij is afgebeeld. De “tor” komt niet terug op “Sterrennacht”, maar die had ik wel gevonden op De Aardappeleters, in combinatie met een ander schilderij van Vincent.
Impliceert deze vondst dat de schilderijen “De Aardappeleters” en “Sterrennacht” op elkaar dienen te worden geprojecteerd? Ik neem aldus de proef op de som:
Zoals te zien is valt de planeet Venus nu op Gordina. Dat moet een compliment aan haar van Vincent zijn, want vanwege haar soms extreme helderheid is Venus regelmatig het opvallendste object aan de hemel… Venus is zelfs twaalf keer helderder dan de ster Sirius! Door de grote helderheid van Venus wordt deze planeet in onze tijd vaak aangezien voor het licht van een vliegtuig.
Maar er was een andere reden voor Vincent om Gordina met Venus te vergelijken. Dat was vanwege haar zwangerschap. Zoals onze maan fases heeft, heeft Venus die ook, als deze planeet tussen de Aarde en de zon in staat.
Hieronder een afbeelding van de “zwangere Venus”, als een gespiegelde letter “C” (Wikimedia Commons):
Naast dat deze fase van Venus (net als die van de maan in het Eerste Kwartier) te vergelijken is met de babybuik van een vrouw, kan hij ook verwijzen hij naar Venus’ kind Cupido. Zoals bekend is Cupido (met een “C”) een blind godje van de liefde, gewapend met een pijl en boog.
In oktober 1885 werd Gordina’s zoon geboren. Hij kreeg de naam Cornelis mee, jawel, dus net als Cupido met een beginletter C. Deze letter speelt een grote rol in “Sterrennacht”, omdat ook de vorm van de maan op een hoofdletter “C” lijkt…
Rechts een C
Zoals hiervoor al aangegeven, kan de maan op de originele afbeelding van “Sterrennacht”, die in werkelijkheid verder naar rechts staat, gelijk worden gesteld aan een hoofdletter C. Dat bevestigt aan die zijde van de schilderijen de C van Cornelia, de vrouw die de koffie schenkt. Met de wijsvinger van haar linkerhand wijst zij naar een huis in het dorp. Zoals verderop in dit artikel blijkt, moeten de huizen op het schilderij een verwijzing naar de (huidige stad) Arles vormen.
Het verband tussen “De Aardappeleters” en “Sterrennacht” komt ook tot uiting in een brief die Vincent eind april 1885 schreef aan zijn broer Theo. Daarin heeft Vincent het over “De Aardappeleters” en dat het een echt boerenschilderij is. In dat verband is de volgende zinsnede belangrijk (bron onbewerkt: Van Gogh Letters):
Het gaat hier specifiek om het deel in het oranje kader. Daar staan onder “echt” en “boerenschilderij” twee strepen. De streep onder “echt” loopt iets door, alsof naar een verbinding wordt gezocht, terwijl de streep onder de letters “erensc” precies ophoudt aan het begin van de letter “h”. Dat is te zien aan het komma-achtige haakje aan het eind van de streep, dat erop duidt dat de streep precies op die plek moet eindigen:
Uit de combinatie “echt erensc” valt zo op het eerste gezicht niets op te maken. Er zijn echter wel redenen om aan te nemen dat Vincent hier een bedoeling mee had. In anagram wordt het namelijk: “rechts een c“. Op “De Aardappeleters” is dat linksboven van toepassing op het uurwerk, als de naam ‘Vincent van Gogh’ over de wijzerplaat wordt uitgeschreven. De “C’ komt daar dan aan de rechterkant te staan. Maar ook op “Sterrennacht” is het van toepassing, via de vorm van de maan, en op een combinatie van beide schilderijen:
Zowel de maan (C) als Cornelia zijn nu rechts op de gecombineerde werken te vinden.
VIS(I)TOR
Voor het vervolg breng ik nog maar eens de werkelijke situatie aan de hemel van 20 juni 1889 onder de aandacht:
Het enige dat tot nu toe nog niet op “Sterrennacht” kon worden teruggezien, is het sterrenbeeld Vissen (Pisces). Door de verschillende sterren uit deze constellatie met elkaar te verbinden, ontstaat een enorme letter V. Elke poot van deze letter verbeeldt een vis; het sterrenbeeld Vissen is niet voor niets in het meervoud gesteld. Het astrologische sterrenbeeld toont ook twee vissen.
Omdat we hier te maken hebben met de V van Vissen, Vincent of van Van Gogh, ga ik de werkelijke sterrenhemel nu projecteren op de combinatie van beide werken van Vincent:
Zoals te zien is heb ik in de afbeelding ook de woorden “vis” en “tor” verwerkt, uit “voirts”, het woord dat wij vonden als resultaat van wet 2, woord 2 uit het Eeuwig Edict. De “tor” is een vondst die wordt beschreven in een van mijn artikelen over “De Aardappeleters” (zie aldaar). Ik beschreef daarin hoe de “tor” op de jurk van de repoussoir met de naam Antonia valt. Dit is met een duidelijke reden gedaan, zie verderop in dit artikel.
De lijn die getrokken wordt vanuit de rechterpoot van het sterrenbeeld Vissen (in het enkelvoud dus een enkele vis) loopt aldus van de vis via de torenspits I naar de tor op “De Aardappeleters”. Hiermee wordt het woord “visitor” gevormd.
Dit woord “visitor” betekent “bezoeker” als vertaling uit het Engels. Kan vanwege de Engelse taal worden aangenomen dat het hier ook om een Engelstalige bezoeker gaat? Die kans is redelijk groot. Vincent nam in 1886, nadat hij bij zijn broer Theo in Parijs was gaan wonen, schilderles in het atelier van de Franse schilder Fernand Cormon. Daar ontmoette hij de van oorsprong Australische schilder John Peter Russell, met wie Vincent zijn hele leven bevriend zou blijven. Op zijn beurt was Russell bevriend met de Amerikaanse schilder Dodge MacKnight, die in Fontvieille woonde, een dorp niet ver van Arles. Ook MacKnight trad toe tot Vincents vriendenkring, via Russell.
Al met al is het heel goed mogelijk dat deze Dodge MacKnight zijn Nederlandse schilderscollega in Arles of in Saint-Rémy heeft bezocht. Zie in dit verband tevens mijn artikel “Caféterras bij nacht“. Belangrijk is ook dat MacKnight de Vlaamse kunstschilder Eugène Boch aan Vincent voorstelde. Dat gebeurde in juni 1888.
Even terug in de tijd: een eerder hospitaal
Door de projectie van “De Aardappeletes” op “Sterrennacht” (of andersom) is de olielamp van de Nuenense hut als het ware terechtgekomen in een werveling die – zoals in mijn eerdere artikel aangegeven – de mistral moet zijn:
De daaruit voortvloeiende woordcombinatie “olielamp mistral” levert een interessant anagram op:
arles patio mmlli ofwel Arles patio MMLLI
Deze uitkomst is een duidelijke verwijzing naar Vincents schilderij “Tuin van het hospitaal in Arles” uit 1888:
Vincent schilderde dit werk eind december 1888, toen hij in het betreffende ziekenhuis in Arles was opgenomen vanwege de verwonding die hij zichzelf op 23 december had toegebracht door een deel van zijn oor af te snijden. Aan de rechterkant van het schilderij is in donkergeel een zuilengalerij te zien, die vanaf het binnenplein (de patio) de vorm heeft van twee letters M: MM. Eigenlijk zijn het kleine letters “m“, maar straks wordt duidelijk dat Vincent in verband met zijn geboortedatum wel degelijk de hoofdletters “M” bedoelt.
De resterende Romeinse cijfers uit het anagram MMLLI zijn LLI, oftewel 50(+) 50(+) 1 = 101. Dit getal komt duidelijk terug in boom(1) – ronde vijver(0) – boom(1). In de vijver zelf is via de groene V-vorm van het riet en de goudvissen die in de vijver zwemmen het sterrenbeeld Vissen zichtbaar, zoals Vincent dat een kleine zes maanden later op zijn “Sterrennacht” zou schilderen. Weer een bewijs voor een draaiboek met een vooraf bepaalde volgorde van schilderijen!
Maar er is meer. Het is natuurlijk leuk dat ik vanuit de combinatie Aardappeleters/Sterrennacht bij dit schilderij van de binnentuin van het ziekenhuis in Arles ben uitgekomen, maar wat wilde Vincent ermee? Het antwoord is zoals hiervoor al gezegd duidelijk: hij verwijst ermee naar zijn toekomstige schilderij “Sterrennacht”.
Dat doet hij door het sterrenbeeld Ram (Aries) te benadrukken. “Sterrennacht” is voor zover bekend het enige schilderij van Vincent waar dat sterrenbeeld op is afgebeeld. De geboortedatum van Vincent was 30 maart, dus hij viel astrologisch gezien onder het sterrenbeeld Ram. Vincent heeft die datum conform gecodeerd in zijn schilderij van de binnentuin van het hospitaal:
Achter de linker boom bevindt zich (vanuit de toeschouwer gezien) het begin van de linker zuilenrij, ook weer in de vorm van een letter “M“. Als Romeins getal staat de letter M voor 1000. Er is sprake van driemaal een M = 3000 en rechtsboven zie je nog eens drie steunpilaren, wat driemaal een I = 3 oplevert. Bij elkaar opgeteld is dat 3003, oftewel 30-03, oftewel 30 maart, de geboortedatum van Vincent.
Een draai
Hoewel het niet meteen voor de hand ligt, kan van Vincents “Sterrennacht” een primitieve landkaart worden gemaakt. Hieronder nogmaals het schilderij met de door mij ingetekende verklaringen:
In het zojuist “gevonden” sterrenbeeld Ram gaat het met name om de op de afbeelding oranje-omkaderde ster aan de linkerkant van het sterrenbeeld en de cipres. Deze ster heeft geen naam, maar wordt binnen de astronomie aangeduid volgens het Flamsteed-systeem. Wat houdt dat in? Omdat er zo enorm veel sterren in het heelal zijn, is het vrijwel onmogelijk om ze allemaal een naam te geven. Daarom ontwikkelde de Britse astronoom John Flamsteed (1646-1719) een systeem waarbij aan sterren een getal werd toegekend. Daaraan werd een aantal beginletters van de naam van het sterrenbeeld toegevoegd.
De Flamsteed-aanduiding van de hier bedoelde ster is 41 ARI. De vraag rijst of dit gegeven bekend was en is bij (Amerikaanse) kunsthistorici. Want zou het toeval zijn dat dit schilderij uitgerekend in het jaar 1941 werd toegevoegd aan de collectie van het Museum of Modern Art in New York?
Maar goed, hoe het ook zij, het is nu de bedoeling dat het getal 41 wordt omgezet naar letters. De 4 staat in het alfabet voor de letter “D” en de 1 voor de letter “A”. Samen met ARI ontstaat daarmee DAARI en dat is het anagram van het woord “DRAAI“. Met andere woorden, onze wetenschappelijk ingestelde kunstschilder vraagt de toeschouwer hier om het schilderij te draaien. Slechts één keer, want van doordraaien word je dol, kan Vincent empirisch hebben gedacht.
⇒ het gevonden woord “DRAAI” wordt ook toegepast in Vincents werk “Sterrennacht boven de Rhône“, zij het nogal subtiel. Het gaat daar om het sterrenbeeld Grote Beer, dat vanaf de 41e breedtegraad circumpolair is. Met andere woorden: dit sterrenbeeld draait aan de noordelijke hemel in bijna een etmaal rond in een volledige cirkel tegen de klok in en gaat nooit onder.
Arles
“Sterrennacht boven de Rhône” is echter een ander schilderij met weer andere codes. Ik neem de suggestie om een draai te geven aan het schilderij “Sterrennacht” ter harte en beweeg het een kwartslag naar rechts (met de wijzers van de klok mee):
Alsof het een landkaart is, staat bovenaan het noorden. Deze beeldpositie biedt ten opzichte van de planeet Venus een astronomisch wetenswaardigheidje. Vanuit het noorden gezien is Venus de enige planeet die met de klok mee om zijn as draait.
Het noorden is in dit verhaal mede belangrijk omdat dat de richting is van waaruit de mistral waait! Daaruit volgt dat linksonder het zuidwesten moet zijn en daar ligt Arles, wat blijkt uit onderstaand screenshot uit Google Earth:
Hiermee wordt bevestigd dat het bij de groep huizen op Vincents schilderij in code echt gaat om het vroegere dorp Arles. We weten inmiddels dat Vincent met “Sterrennacht” vanuit het gesticht c.q. het oude klooster de oostelijke hemel schilderde. Dat was in de richting van een lage bergrug die de “Alpilles” wordt genoemd. Op het kaartje van Google is deze beboste bergrug aan de rechterkant (het oosten) goed te zien.
Aan de andere kant was het al eerder duidelijk dat de huizen op “Sterrennacht” op Arles moesten slaan. Dat blijkt uit Antonia, het meisje (de repoussoir) op de voorgrond van De Aardappeleters. Antonia is de vrouwelijke vorm van Antonius. Vincent verwees via aardappeleter Antonie van Rooij naar Antonius Abt of Antonius Heremiet. En juist in Arles, waarvan de huizen zogenaamd deels door de projectie van Antonia worden bedekt, worden sinds 1491 de relieken van Antonius Abt bewaard!
Anna
Vooralsnog gaan kunsthistorici er echter van uit (althans in het openbaar) dat het dorp rechtsonder op het niet-gedraaide schilderij aan Vincents fantasie is ontsproten. Vanuit het klooster in Saint-Paul-de-Mausole waren op het oosten alleen de beboste heuvels en olijfgaarden te zien en zeker geen huizen, laat staan een kerkje. Vanwege het feit dat de geschilderde kerktoren op “Sterrennacht” nergens in de directe omgeving kan worden getraceerd gaat men uit van een fantasievoorstelling waar het het dorp betreft.
Nu ik echter heb vastgesteld dat Vincent na de draai van zijn schilderij wel degelijk naar Arles verwijst, besef ik dat hij helemaal geen kerktoren heeft willen afbeelden. Want het lijkt op een kerktoren, maar het is in feite een sokkel plus de 20 meter hoge Romeinse obelisk die in Arles staat, op de Place de la République. Deze obelisk is in de 4e eeuw opgericht door de Romeinse keizer Constantijn II (jawel, met een “C“), die in het jaar 314 AD werd geboren in Arles. Dit is de Romeinse link, die ik eerder in dit artikel via de “2-2 = II-II” ter sprake bracht.
Zoals te zien is op de foto bevindt deze obelisk zich niet op, maar vóór een kerk. Deze kerk is in 1628 gewijd aan de Heilige Anna. Dat duurde overigens maar twee jaar, waarna de kerk een oratorium werd, een bidcentrum speciaal voor rijke families in de stad.
Van horizontaal naar verticaal
Een aanvullend aspect pleit ervoor pleit dat Vincent hier inderdaad de obelisk bedoelde. Nadat ik het schilderij met een kwart slag naar rechts draaide, kwam de kerktoren c.q. obelisk horizontaal te liggen (verbeeld in het oranje kader):
In de 5e eeuw werd de Romeinse obelisk niet langer onderhouden. De Romeinen hadden Zuid-Frankrijk en Arles in die periode immers verlaten. Er werd dan ook niets meer aan de obelisk gedaan toen hij omviel en in stukken brak. Pas in het jaar 1389 werd de obelisk bij graafwerkzaamheden herontdekt. Hij lag sindsdien ergens in de stad opgeborgen tot hij in 1676 op de huidige locatie werd her-opgericht.
Niet zichtbaar op de afbeelding met de obelisk, maar wel degelijk aanwezig op de Place de la République te Arles, is het Hôtel de Ville, het stadhuis van Arles. Dit gebouw uit eveneens 1676 staat tegenover de obelisk op het plein. Op de afbeelding hieronder zie je een nieuw bewijs voor mijn eerder genoemde II-II = 2-2-stelling, terug te vinden in de zuilen boven de hoofdingang van het stadhuis:
(Wikimedia Commons)
Tenslotte
Nu ik van Sterrennacht een kaart heb gemaakt dringt zich een opmerking van Vincent op uit een brief die hij rond 10 juli 1888 vanuit Arles schreef aan zijn broer Theo:
Waarom, denk ik dan, zouden de lichtende punten aan het firmament minder toegankelijk voor ons zijn dan de zwarte stippen op de kaart van Frankrijk?
Reageren op dit artikel? Dat kan niet in het openbaar. Wel is het mogelijk om rechtstreeks naar de schrijver (Jan Bakker) te reageren. Gebruik hiervoor het formulier op de contactpagina.
