Dit artikel gaat over het Eeuwig Edict, op 12 juli 1611 afgekondigd door de aartshertogen Albrecht en Isabella. De tekst van het Edict is tot leesbare taal bewerkt door G. Martyn van de Rechtenfaculteit Lage Landen van de Katholieke Universiteit Leuven. De KU Leuven heeft op 7 september 2018 schriftelijk (per e-mail) toestemming gegeven aan JBWT (Jan Bakker WebTeksten c.q. Duyo Geldrop) om het leesbare Eeuwig Edict van 12 juli 1611 in z’n geheel in een papieren boek op te nemen.
De code van het Eeuwig Edict
De essentie van genoemd papieren boek publiceer ik thans echter enkel via online artikelen. Op die manier kunnen de lezers van deze website het Edict toch nog in een aangepaste vorm raadplegen. Als je benieuwd bent naar alle wetten van het Eeuwig Edict van 1611 bij elkaar, kun je die het beste via deze link raadplegen.
Vincent van Gogh kreeg opdracht om de wetten van het Eeuwig Edict van 1611 in zijn werk toe te passen. Hij gebruikte een eenvoudige geheime code om er bepaalde informatie mee door te spelen. De zuidgevel van Kasteel Geldrop geeft via de muurankers een verwijzing naar het jaar (1611) van het Eeuwig Edict weer.
In de uitleg over Vincents schilderijen en tekeningen haal ik, in het kader van de code, regelmatig de tekst van de betreffende wetten aan. In het algemeen is de toegepaste code simpel van opbouw: men neme een bepaalde wet uit het Eeuwig Edict en vervolgens het zoveelste woord. Bij jaartallen staat het eeuwjaar voor het nummer van de wet en staan de overige een of twee cijfers voor de daarmee overeenstemmende woorden.
Bijvoorbeeld:
1845 = van wet XVIII (18) de woorden 4 en 5 = zy ordineerden
Afhankelijk van de context zijn de betreffende woorden van toepassing, maar vaak gaat het ook om een anagram (letterwisseling) met een nieuwe betekenis.
Soms is de code iets ingewikkelder of gaat om andere getallen dan jaartallen. Dit wordt bij de behandeling ervan telkens nader toegelicht.
Albrecht en Isabella
In onze tijd spreekt het Eeuwig Edict (vroeger: Eewich Edict) vrijwel niemand meer aan. Dat was in de 17de eeuw wel anders. Het volk en ook de autoriteiten verwaarloosden voorafgaand aan het jaar 1611 de wetten in met name de Zuidelijke Nederlanden. Er was op grote schaal sprake van corruptie en machtsmisbruik. Wat wij nu onder “justitie” verstaan, vormde destijds een geheel van ongeschreven wetten en gewoonten. Het hele rechtssysteem hing als los zand aan elkaar.
Het Eeuwig Edict van 12 juli 1611 bracht hierin grote verbeteringen aan. De aartshertogen Albrecht en Isabella, soevereine prinsen van de Nederlanden, konden trots zijn op het door hen geïnitieerde Edict. Het hielp allerlei juridische onzekerheden uit de wereld.
Met andere woorden, het Eeuwig Edict veroorzaakte na lange tijd een doorbraak naar meer rechtszekerheid. Vervangende nieuwe wetten verdrongen allerlei ongeschreven wetten: in totaal 47 schriftelijk nieuw vastgelegde rechten en plichten.
Het Eeuwig Edict van 1611 stond daarmee aan het begin van een nieuw tijdperk in de ontwikkeling van het Nederlandse recht.
Frans Hals
In het trapportaal van Kasteel Geldrop hangen twee schilderijen die een raadsel vormen. Ze kwamen op 12 juli 1980 in het kasteel terecht door een schenking aan het gemeentebestuur van Geldrop. De gemeente was destijds eigenaar van het kasteel.
Het was alleen niet bekend wie de mensen op de portretten voorstelden. In 1990 deed de Oudheidkamer van de gemeente Geldrop hier onderzoek naar. Men kwam tot de conclusie dat het om kopieën ging van schilderijen van de hand van Frans Hals. Maar om welke personen ging het op de schilderijen? Dat is nog steeds niet officieel achterhaald.
Albrecht en Isabella
De datum 12 juli is nogal “verdacht”. Dat is namelijk dezelfde datum als die van de publicatie in 1611 van het Eeuwig Edict. Bovendien zie ik enige gelijkenis tussen de betreffende portretten en die van Albrecht en Isabella.
Onderstaande afbeelding maakt dat duidelijk:
De twee bovenste portretten zijn van de hand van Peter Paul Rubens. Deze beroemde kunstschilder kwam na 1629 regelmatig op bezoek bij Kasteel Geldrop (en ook Kasteel Heeze). In 1629 veroverde Frederik Hendrik van Oranje de stad ‘s-Hertogenbosch na een beleg van vijf maanden. Bisschop Ophovius werd uit Den Bosch verbannen en vond bij de familie Van Horne onderdak op Kasteel Geldrop. Ophovius was de biechtvader van Rubens, vandaar de bezoeken van de schilder aan de bisschop.
Saillant detail: een paar jaar geleden vertrouwde Sammy van Tuyll (kasteelheer in Heeze) mij de verwantschap toe tussen Frederik Hendrik van Oranje en de huidige familie Van Tuyll van Serooskerken.
De onderste portretten op de afbeelding zijn de twee die waarschijnlijk zijn geschilderd door Frans Hals. De kopieën daarvan bevinden zich in het kasteel van Geldrop. Hier zijn de betreffende personen duidelijk wat ouder. Het is ook de periode dat Isabella een paar dagen per jaar doorbracht in het door haar gestichte kapucijnenklooster van Tervuren.
Opnieuw het Eeuwig Edict
Naar aanleiding van de kennelijke overeenkomst in de vier portretten besloot ik op onderzoek uit te gaan. Het eerste wat ik deed was, vanwege de gelijke datum 12 juli, het bepalen van de periode in jaren tussen 1611 en 1980. Dat verschil is 369.
Deze uitkomst is op drie manieren op de wetten van het Eeuwig Edict toepasbaar:
wet 3, woorden 6 en 9: onsen ende
opnieuw wet 3, woord 69 (46 woorden, doorgeteld vanaf het begin tot 69): acquitteren
tot slot wet 36, woord 9: oft
Voor wat betreft “wet 3, woorden 6 en 9” geldt een Nederlandstalige oplossing. Die verduidelijkt de identiteit van de geportretteerde vrouw: onsen ende = (in anagram) eens de non. Dat slaat dan op de enkele dagen per jaar dat Isabella als non optrad in haar eigen Tervuurse klooster.
Geconfisqueerd
Indien ik alle drie de mogelijkheden echter als een geheel bekijk, leidt dat tot de volgende aaneengesloten tekst:
onsenendeacquitterenoft
Daarin zit een Franstalig anagram verborgen. Dat luidt als volgt:
en dette
confisqué
annoter
vertaald:
in de schulden
geconfisqueerd
annoteren
De verklaring hiervan: in 1616 zat de toenmalige eigenaar van Kasteel Geldrop (Amandus II van Horne) vanwege de verbouwing van het kasteel behoorlijk in de schulden. Het kasteel werd daarom door Albrecht en Isabella in beslag genomen. De eigenschappen van juridische regels (het Eeuwig Edict dus) werden geannoteerd, dat wil zeggen onderdeel van het omgevingsplan. Dit laatste leverde een ludieke oplossing op: een verwijzing naar het Eeuwig Edict van 12 juli 1611 via de muurankers op de zuidgevel van het kasteel.
Van onder naar boven las men aldus tweemaal 16-11. Dat betekende tweemaal een knipoog naar het Eeuwig Edict, eenmaal in het Nederlands en de andere in het Frans.
Vincent van Gogh zou zijn op het Edict gebaseerde code later alleen in het Nederlands toepassen.
Verbijsterende conclusie
Uit het bovenstaande leid ik af dat er iemand (of een organisatie) was op 12 juli 1980 die van de hoed en de rand wist. Alles wat ik momenteel via onderzoek boven water probeer te krijgen, is allang bekend in bepaalde (elitaire?) kringen. Maar in hoeverre is ook de relatie tussen het Eeuwig Edict en Vincent van Gogh geheim? En waarom verborg Vincent bepaalde informatie in zijn schilderijen? Dat zal mijn onderzoek leren, naarmate de tijd vordert…
Reageren op dit artikel? Dat kan niet in het openbaar. Wel is het mogelijk om rechtstreeks naar de schrijver (Jan Bakker) te reageren. Gebruik hiervoor het formulier op de contactpagina.
Deze CC-BY-SA-licentie staat hergebruikers toe het materiaal in het openbaar te kopiëren, distribueren en weer te geven of uit te voeren. Dit geldt zolang je de auteur of de houder van het auteursrecht (aangegeven in de titel van dit artikel) vermeldt. Je mag het materiaal voor commercieel gebruik toepassen. Ook mag je het aanpassen, bijvoorbeeld voor vertalingen. Voor gewijzigd materiaal geldt dezelfde licentie.
