© Copyright 2011-2024 Jan Bakker
Het Caféterras bij Nacht zoals Vincent van Gogh dat vereeuwigde in september 1888, bestaat nog steeds. Het ligt aan het huidige Place du Forum in Arles en heet tegenwoordig – hoe toepasselijk – Café van Gogh. De kant van het plein waaraan het café ligt, kijkt uit op het westen. Dat betekent dat vanaf de plek waar Vincent het café en de straat schilderde (het noorden), tussen de huizen door de zuidelijke hemel te zien moet zijn geweest.
“Caféterras bij Nacht” is een prachtig olieverfschilderij op doek (80,7 x 65,3 cm) dat de avond ter plekke veel kleur geeft. Dat is te danken aan de contrasten tussen het geel/oranje gaslicht, de kleuren onder de luifel en het blauw van de sterrenhemel. Het werk bevindt zich in het Kröller-Müller Museum te Otterlo. Volgens de website van dit museum heeft Vincent de sterrenconstellatie op het werk precies zo geschilderd zoals die er in de nacht van 16 of 17 september 1888 uitzag.
De Waterman
Voornoemde datum lijkt echter onwaarschijnlijk, omdat op het schilderij het sterrenbeeld Waterman zichtbaar is. Bovendien is links boven de dakkapel een lichtgloed te zien, wat duidt op de volle maan van 20 september 1888. Er zal behoorlijk wat lichtvervuiling zijn geweest, zodat Vincent de sterren extra heeft aangedikt. Mijn conclusie is dat het schilderij van een paar dagen na 17 september is, waarschijnlijk 21 september 1888, het begin van de herfst. Er pleit meer voor deze datum. Via het Eeuwig Edict kom ik daarmee tot een oplossing voor een deelraadsel op Vincents werk Populierenlaan in de herfst. Zo vliegt Vincent met zijn aanwijzingen heen en weer in de tijd.
Op 21 september 1888 stond zoals gezegd het sterrenbeeld Waterman aan de zuidelijke hemel. Dat Vincent de sterren van de Waterman weergeeft, zou kunnen verwijzen naar zijn goede Amerikaanse schildersvriend Dodge MacKnight. MacKnight vervaardigde voornamelijk aquarellen, zodat een bijnaam als “de water-man” goed bij hem gepast zou kunnen hebben. De Amerikaan woonde in Fontvieille, een dorp op een uurtje lopen van Arles. Een ontmoeting op het caféterras bij nacht of avond aldaar met Vincent was voor hem makkelijk te doen.
Herfst
Vincent schreef in een brief over het schilderij dat de geel en oranje kleuren onder de luifel van het café, de kleur blauw sterker doet uitkomen. En blauw is ook een kleur die in het algemeen met “water” wordt geassocieerd.
Echter, door het sterrenbeeld Waterman naar de situatie van 21 september 1888 aan de hemel te plaatsen, benadrukt Vincent het begin van de (regenachtige) herfst. Het is ook om die reden dat hij de kleuren groen, bruin, geel en oranje accentueert. Dat zijn typische kleuren die je in een loofbos ziet ten tijde van de herfst.
Maar dan heeft hij het wel over de herfst in Nederland en niet over die in het dorre Zuid-Frankrijk! Vincent verwijst met de bonte kleuren van zijn caféterras in feite naar zijn doek “Populierenlaan in de herfst” dat hij in oktober 1884 in Nederwetten (gemeente Nuenen) heeft geschilderd. Hierna zal wat dat betreft een overeenkomst duidelijk worden.
“Caféterras bij Nacht” herinnert op deze manier aan Nederland, maar ook aan de wetten (Neder-wetten) van het Eeuwig Edict. Dat valt af te leiden uit het voorste terrastafeltje, dat voor het effect een kwartslag naar rechts dient te worden gedraaid. Onder de foto wordt ingegaan op de reden daarvan.
Het tafeltje geeft met het onderstel duidelijk tweemaal een letter “E” aan, waarvan eenmaal gespiegeld. “EE” kan worden gelezen als de afkorting van het Eeuwig Edict, dat uit 47 wetten bestaat.
De Aardappeleters en Caféterras bij Nacht
Zoals uit andere artikelen op deze website blijkt, hangen veel schilderijen en tekeningen van Vincent van Gogh met elkaar samen. Dat geldt naast het hierboven al genoemde werk “Populierenlaan in de herfst” (1884) ook voor Vincents beroemde schilderij “De Aardappeleters” (1885).
Het blijkt namelijk dat het met een kwartslag gedraaide terrastafeltje overeenkomt met een detail op de door mij bewerkte klok op “De Aardappeleters“:
De overeenkomst wordt zelfs zo ver doorgevoerd, dat de verticale strepen van het licht verhoogde terras bij draaiing naar horizontaal een “= – teken” vormen. Het als schijf vertoonde tafelblad is in werkelijkheid natuurlijk rond, net zo rond als de wijzerplaat van een klok.
Waarom verwijst Vincent zo nadrukkelijk naar het getal 3? Wel, omdat het om de tijd gaat. Kennelijk wilde Vincent de tijd 03:00 uur combineren met zijn naam (de E in VINCENT). Hij aanschouwde rond die tijd persoonlijk de nachtelijke hemel…
Onderzoek wijst uit dat op 21 september 1888 om 03:00 het sterrenbeeld Waterman aan de zuidelijke hemel naar rechts is opgeschoven. Daarvoor in de plaats is op die datum en tijd het sterrenbeeld Cetus (Walvis) pal in het zuiden komen te staan. Een link naar datzelfde sterrenbeeld is te zien op Vincents werk “Sterrennacht” van driekwart jaar daarna. Om precies te zijn 20 juni 1889 (zie aldaar). Zo wijzen beide schilderijen duidelijk naar elkaar.
Geulen
Een overeenkomst met Vincents “Populierenlaan in de herfst” krijgt vorm door de “rails” (karrenspoor) te vergelijken met de evenwijdige geulen op “Caféterras bij Nacht“. Wat hierin verschilt, is de kompas-oriëntatie in beide werken. Het karrenspoor in Nederwetten is gericht op het westen, terwijl de geulen richting het terras naar het zuiden lopen.
Het spoor leidt naar Malta
Het “3=E”-principe dat ik hierboven beschreef, heeft nog een tweede betekenis. De letter “E” staat in het alfabet op de 5de plek, zodat in die zin de combinatie “3=5” of “5=3” ontstaat. Verder staat links van deze combinatie de letter “O“, de plaats waaromheen de wijzers van een klok draaien.
Dit kun je eventueel lezen als “O-DRIE-IS-E“. Een anagram hiervan is “IDEE SOIR“. In het Frans: een “idee” om in het café de “soir” (= avond) door te brengen.
Maar er is ook een meer diepgaande oplossing mogelijk. In mijn artikel over de westgevel van Kasteel Geldrop gaf ik al aan dat de getallen 35 en 53 aaneengesmeed een breedtegraad kunnen vormen: 35° 53′ (NB). Nu wordt ook duidelijk hoe de hiervoor genoemde letter “O” toegepast kan worden. Namelijk als symbool voor een graad: ..°.
Schaakbord
Op de breedtegraad 35° 53′ NB ligt de Maltezer hoofdstad Valletta, die is gebouwd in kleine vierkanten en rechthoeken. Dus net een dam- of schaakbord. Het raadplegen van een kaart van deze stad doet meteen vaag denken aan “Sterrennacht boven de Rhône“, met de loper uit het schaakspel (bishop):
Valletta is een vooraf geplande stad, wat zich zoals gezegd uit in het schaakbordpatroon waarin de straten binnen de vesting zijn aangelegd. Het kan goed zijn dat een aantal afbeeldingen op elkaar dient te worden geprojecteerd. Ik denk daarbij aan de kaart van Valletta, boer Antonie van de Aardappeleters en de hoek Keizersgracht/Leidsestraat in Amsterdam. Op een later tijdstip meer hierover.
Malta is bekend om de Order Of Malta (zie Lopend Onderzoek op de homepage). Valletta en Malta zijn bovendien bekend om de Soevereine Militaire Hospitaalorde van Sint-Jan van Jeruzalem, van Rhodos en van Malta. Hiervan afgeleid is de Johanniter Orde (JO) die ook in Nederland geschiedenis heeft gemaakt. Dat valt echter buiten de kaders van dit artikel. Twee details lijken evenwel belangrijk: Vincent schenkt in verschillende werken gecodeerd aandacht aan zijn oom Jan, die eigenlijk Johannes heette. En de echtgenote van Vincents broer Theo werd steevast Jo (van Johanna) genoemd.
Karrensporen
Ik kom nog even terug op de sporen op Vincents “Populierenlaan in de herfst” en “Caféterras bij nacht”. Nu ik Malta in het verhaal heb betrokken, komen in mijn (archeologische) herinnering de “karrensporen van Malta” boven, in het Engels “Cart Ruts”. Deze sporen vormen op diverse plaatsen op Malta een ingewikkeld netwerk van diepe geulen. Deze sporen zijn uitgehouwen of uitgesleten in de kalksteenrotsen. Archeologen weten niet hoe oud deze sporen zijn, maar als oorsprong denkt men aan ongeveer 2000 voor Christus.
Hieronder tot slot een voorbeeld ter bevestiging van een door mij vermoede samenhang:
Reageren op dit artikel? Dat kan niet in het openbaar. Wel is het mogelijk om rechtstreeks naar de schrijver (Jan Bakker) te reageren. Gebruik hiervoor het formulier op de contactpagina.
Deze CC-BY-SA-licentie staat hergebruikers toe het materiaal in het openbaar te kopiëren, distribueren en weer te geven of uit te voeren. Dit geldt zolang je de auteur of de houder van het auteursrecht (aangegeven in de titel van dit artikel) vermeldt. Je mag het materiaal voor commercieel gebruik toepassen. Ook mag je het aanpassen, bijvoorbeeld voor vertalingen. Voor gewijzigd materiaal geldt dezelfde licentie.
