Boodschap van Vincent: “Ik ben niet gek.”

IK BEN NIET GEK. Dat waren woorden die Vincent van Gogh in zijn tijd wel had willen uitschreeuwen. Maar ja, wie geloofde deze verguisde kunstschilder anno 1887 in Parijs? En wie zou hem nu nog geloven? Daarom moet Vincent op het idee zijn gekomen om zijn boodschap van vier woorden maar te coderen. Dan zou in ieder geval ergens in de toekomst iemand zijn standpunt kunnen bevestigen. Al besefte Vincent bij leven al, net als ikzelf trouwens, dat het zwaar zwemmen is tegen de stroom in.

Ik laat allereerst het Van Gogh Museum te Amsterdam aan het woord over het mooie zelfportret van Vincent met grijze vilthoed. Vincent schilderde dit werk in september-oktober 1887, toen hij in Parijs verbleef. Het portret is geschilderd in olieverf op katoen, met als afmeting 44,5 cm x 37,2 cm. Vincent paste de stippeltechniek van de zgn. pointillisten toe. Hij plaatste streepjes verf in verschillende richtingen, zodat rond zijn hoofd een soort aureool werd gevormd.

Katoen

In de vorige alinea werd ik getriggerd door het woord “katoen”. Ik vroeg mij direct af of Vincent wellicht een link wilde leggen met zijn werk “De Aardappeleters” uit 1885, dat hij in Nuenen schilderde. Daarop stonden een uurwerk met wijzerplaat afgebeeld met – zoals ik heb ontdekt – een geheime verwijzing naar de VOC via de afkortingen VOC en NI. Daarmee bedoelde Vincent specifiek de VOC in Nederlands-India waar het katoen betrof en de ruilhandel met Nederlands-Indië aangaande specerijen. Het artikel daarover kun je hier lezen.

Ter bevestiging hiervan heeft Vincent de contouren van het land India, ter hoogte van de Coromandelkust, in de kleding op zijn zelfportret verwerkt. Dat blijkt wel uit deze vergelijkende afbeelding:

Terug naar het katoen. Op zich hoeft dat echter geen aanwijzing te zijn, want met name in de 19e eeuw gingen meerdere kunstschilders, waaronder Van Gogh, over op katoen als schilderdoek in plaats van het duurdere linnen.

Toch sluit ik een verband niet uit, vooral niet waar het de afkorting N.I. betreft. Die twee letters kunnen namelijk ook voor Noord-Ierland staan. Noord-Ierland heeft dan wel niets met de VOC te maken, althans niet direct. Indirect is dat verband er wel, via het bewuste zelfportret van Vincent met katoen.

Westerlengte

Dit schrijf ik omdat het portret een geheime coördinaat bevat. Zoals uit het tafereel blijkt, is de kraag van Vincents jasje iets feller geschilderd, net of Vincent dit aspect heeft geaccentueerd. Als je goed kijkt, lijkt de linkerkraag op het schilderij (voor Vincent de rechter) een staande hoofdletter W te vormen. Daar tegenover is gemakkelijk een hoofdletter L af te lezen. Deze twee letters, W en L, staan aaneengeplakt tot WL voor de afkorting van Wester Lengte. Tussen beide letters in zien we 5, 4 en 3 witte strepen. Er staan nog meer witte strepen tussen de W en L, maar die vallen weg tegen het lichte hemd van Vincent. Ik heb een en ander verduidelijkt via onderstaande afbeelding:

De cijfers 5, 4 en 3 komen overigens ook in verschillende combinaties terug op Vincents pentekening “Landschap met kerk” uit 1883. In dit geval hebben we te maken met een zuivere lengtegraad, namelijk 5°43′ WL (5 graden, 43 minuten). De apostrof (‘) die de 43 lengteminuten weergeeft, heb ik op de bovenstaande afbeelding aangeduid in de oranje omlijnde ovaal. Om het correct te lezen dien je je hoofd een beetje naar rechts te draaien.

Uinseann

Nu wordt het interessant om te kijken welke plek Vincent precies bedoelde met deze lengtegraad of meridiaan. Deze meridiaan loopt vanaf de Noordpool over West-Schotland, Noord-Ierland, Spanje en Afrika. Als je weet waarom ik dit artikel ben begonnen met de woorden “Ik ben niet gek“, en je weet ook hoe je “Vincent” schrijft in het Iers, dan zul je begrijpen dat het hier om Noord-Ierland moet gaan.

De meridiaan 5°43′ WL loopt over de oude Ierse provincie Ulster, het huidige Noord-Ierland. In het Iers heet Vincent Uinseann. Daarvan kan een fraai anagram worden gemaakt: uninsane (= un-insane = ongek = niet gek, oftewel tegenovergesteld aan krankzinnig).

Derryboye

Dat Vincent zoveel moeite deed voor een Ierse codering van zijn voornaam, zegt veel. Hoewel hij al in 1881 met tekenen en schilderen was begonnen, had hij in 1887 nog niet één werk verkocht. Ik kan mij helemaal voorstellen dat hij vaak moet hebben gedacht: “Ben ik nou gek, of…” Met bovenstaande fraaie codering tot gevolg.

Het wordt nu tijd om te bekijken welke plek in Noord-Ierland zich precies op de gecodeerde lengtegraad bevindt. Dat is de zogenaamde townland Derryboye. Het woord “Derry” is Iers voor “eik“, dus overal waar vroeger eikenbossen te vinden waren, tref je plaatsen aan met het woord “Derry” daarin verwerkt. Hieronder zie je een screenshot afkomstig van de website mapcarta.com. De oranje kaders heb ik er zelf op aangebracht:

 

Ik ben van mening dat Vincent de plaats Derryboye heeft uitgekozen om te verwijzen naar de Noord-Ierse stad Derry. Zo noemen de meeste (Noord-)Ieren deze stad, die officieel Londenderry heet. In 1689 vond hier het Beleg van Derry plaats. De katholieke Jacobus II van Engeland en Ierland, en Jacobus VII van Schotland, belegerden de stad, die destijds een protestants bolwerk was. Dat gebeurde nadat dertien leerlingen (Apprentice Boys) de moed hadden om de poorten van de stad te sluiten om een aanval van de katholieken af te weren.

Apprentice Boys of Derry

In 1814 werd in Londonderry de protestantse broederschap Apprentice Boys of Derry opgericht. Het doel hiervan was om jaarlijks het beleg van 1689 te herdenken. De broederschap bestond alleen uit mannelijke protestantse leden, verspreid over afdelingen in Noord-Ierland, Ierland, Schotland, Engeland, Australië en Canada.

Lid?

Naar aanleiding van de codes in het zelfportret van Vincent van Gogh, sluit ik niet uit dat hij lid was van deze broederschap. Tenslotte werkte Vincent in de jaren 1873 en 1874 in Londen, bij de internationale kunsthandel Goupil. En in 1876 werkte hij in het Engelse Isleworth bij de methodistische predikant Thomas Slade-Jones. Daar hield Vincent in november 1876 zijn eerste preek. Vincent kan daar contacten hebben gekregen met een afdeling van de protestantse Apprentice Boys of Derry.

Geen bewijs

Kennelijk werd de administratie van de “Boys” centraal geregeld in Derry. De oudste bewijzen van inschrijvingen zijn echter pas van na 1883. Alle inschrijvingen (initiaties) die in de jaren daarvóór plaatsvonden, werden per ongeluk door een voormalige secretaris gewist.

Hierdoor kan niet worden bewezen dat Vincent inderdaad lid was van de broederschap. Toch wijst een en ander via de coderingen in zijn zelfportret daar wel op…

 

 

---

Reageren op dit artikel? Dat kan niet in het openbaar. Wel is het mogelijk om rechtstreeks naar de schrijver (Jan Bakker) te reageren. Gebruik hiervoor het formulier op de contactpagina.

---