De wandklok die Vincent linksboven op “De Aardappeleters” heeft afgebeeld is een “comtoise”. Dit is een type klok dat tussen het eind van de 17de eeuw tot het begin van de 20ste eeuw werd vervaardigd in de Franse regio Franche-Comté (Comtoise = uit Comté).
Afbeelding lichter gemaakt voor een betere zichtbaarheid
Veel van deze klokken hadden, afhankelijk van het type, al een secondewijzer. Het waren redelijk geavanceerde uurwerken, letterlijk gemaakt met Zwitserse precisie. In de regio Franche-Comté woonden namelijk veel uurwerkmakers die vanuit Zwitserland naar Oost-Frankrijk waren getrokken om daar een nieuw bestaan op te bouwen. Zoals hieronder duidelijk wordt, zijn op het schilderij de achterste vier letters (oise) van de naam “Comtoise” in de wijzerplaat van de klok op “De Aardappeleters” gecodeerd. Een saillant detail, omdat Vincent pas vijf jaar later, in 1890, in Auvers-sur-Oise zou gaan wonen!
Afbeelding lichter gemaakt voor een betere zichtbaarheid
Vincent heeft de klok op “De Aardappeleters” wat merkwaardig weergegeven, zonder er perspectief in aan te brengen. Het bidprentje met de kruisiging van Christus, ernaast aan de muur, heeft dat wel. De klok is voor de mensen die aan tafel zitten echter niet goed te zien. Het is duidelijk dat de wijzerplaat alleen is bedoeld voor iemand die de scène van het schilderij bekijkt. Wat voor kunsthistorici een fout van Vincent is in het perspectief, is in werkelijkheid een uitgekiende code!
De klok op “De Aardappeleters”
De vergrote afbeelding van de klok op het schilderij (hieronder) is gemaakt op basis van een hoge-resolutie-afbeelding (bron: Wikimedia Commons) van het schilderij. De uitvoering van de wijzerplaat is weergegeven in zwartwit om de details goed uit te laten komen:
De wijzerplaat verdient een nadere inspectie. Twee wijzers zijn zichtbaar, een dikkere en een dunne, oftewel een grote en een kleine. Dit kan op twee manieren worden gelezen: hetzij als twee wijzers die samen op de plaats van de twaalf staan, hetzij als een aparte grote en kleine wijzer. Als uitgegaan wordt van dit laatste en de stand van de wijzers worden afgezet op een klok met een minutenaanduiding, dan wordt direct duidelijk dat het 7 uur moet zijn.
De grote wijzer staat dan immers op de 12 en de kleine wijzer ongeveer op de 7, maar zéker niet op de 6 of de 8. Dat is een directe verwijzing naar het Eeuwig Edict, dat op de datum 12-7 (12 juli) 1611 is afgekondigd!
Lamp
Het kan echter ook anders worden geduid, namelijk dat de kleine wijzer een secondewijzer is. In dat geval is het precies 12 uur in de middag. Dat is het tijdstip waarop men op het platteland aan het middageten begon. De scène op het schilderij suggereert inclusief de code een avondmaaltijd, maar in de boerenhutten van destijds was het behoorlijk donker. De lamp zal dus ook tijdens het middaguur hebben gebrand, zéker als het buiten ook nog eens bewolkt was of als het regende.
Wat verder opvalt bij de klok op “De Aardappeleters” is de wijzerplaat. Daarop staan merkwaardige tekens op ongeveer de plaats waar normaal gesproken telkens de 5 of 10 minuten worden aangegeven: 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50 en 55. Bovenin staan de letters VI. In Romeinse cijfers is dat de 6, die doorgaans onderaan een wijzerplaat staat. Beantwoordt deze wijzerplaat aan een kennelijke staat van waanzin waarin Vincent realiteit en fantasie door elkaar haalde? Of zit er meer achter?
VI-ncent
Ik ga uit van het laatste. VI leest niet als een getal, maar als twee letters, namelijk de eerste twee letters van de voornaam VIncent. Het is kennelijk de bedoeling dat men zijn naam (VINCENT VAN GOGH) uitschrijft bij de tekens rond de wijzerplaat.
Door dat te doen, word ik meteen geconfronteerd met een bezwaar. De naam “Vincent van Gogh” bestaat uit 14 letters, terwijl de wijzerplaat voor dit doel maar 12 posities heeft. Op de positie “12” staan weliswaar twee letters (V en I), maar dan heeft de naam nog steeds één letter te veel. Dat wordt opgelost door in het midden een letter “O” te plaatsen. Dat is tevens het middelpunt, het punt waaromheen de wijzers op de klok op “De Aardappeleters” draaien. En waaromheen – vanuit het gezichtspunt van het domineesgezin Van Gogh – alles draait: om God. In dit geval via de Latijnse vorm DEO, dat nu moet worden gelezen als DE (letter) O.
Veel in het leven van Vincent draaide (vooral financieel gezien) rond zijn broer Theo. Lees ik dit in het kader van het genoemde DEO in het Engels als THE (letter) O, dat volgt daaruit de naam THEO.
VIO – hij zag
Met de letter O wordt het wél mogelijk om alle letters uit de naam VINCENT VAN GOGH op de wijzerplaat weer te geven:
Ik ga verder met dit relaas door de letters te volgen die via de grote wijzer lopen: VI O. Aan elkaar geschreven is dat VIO. Hieruit volgt een interessante verandering van betekenis: VIO is namelijk Spaans en het betreft een andere persoonsvorm, derde persoon enkelvoud, oftewel “hij”. VIO betekent in het Spaans “HIJ ZAG”.
Waarom Spaans, zul je je afvragen? Dat komt doordat Vincent zich kan hebben vergeleken met Jerolimo, de hoofdpersoon uit het blijspel de Spaansche Brabander (1617) van G.A. Bredero. Zoals Vincent in 1883 platzak in Nuenen was aangekomen, kwam Jerolimo berooid aan in Amsterdam, waar hij zich overigens voordeed als een rijk man. Het humoristische blijspel geeft een realistisch beeld van het Amsterdamse straatleven uit die tijd. Precies zoals Vincent een realistisch beeld van het boerenleven in Nuenen lijkt te hebben willen geven.
Verwijzing
Maar er is een tweede, achterliggende, betekenis: de Brabantse bouwer rond 1616 van het middendeel van Kasteel Geldrop, Amandus II van Horne, was Spaansgezind. Hij had twee dochters die allebei met Spanjaarden waren getrouwd en ook een zoon die in dienst was van de Spanjaarden.
Het via de wijzerplaat van de klok op “De Aardappeleters” gevonden woord VIO kan dus worden beschouwd als een verwijzing naar Kasteel Geldrop.
Westgevel Kasteel Geldrop 33-55
Door de vorming van de twee letters G en O in het midden is het separate woord GOG ontstaan. Gog is een naam die enkele malen voorkomt in de Bijbel, dat wil zeggen driemaal in het Oude Testament (in Kronieken 5 en Ezechiël 38/39) en eenmaal in het Nieuwe Testament, in de Openbaring van Johannes.
Bij de klok op “De Aardappeleters” gaat het echter niet om het Oude Testament, maar om de verwijzing naar het Nieuwe Testament. Om te begrijpen waarom, dien ik terug te gaan naar de westgevel van Kasteel Geldrop en wel naar het wapen van Van Sprangh. Daar zag je in diagonale richting de 3 3 en 5 5. Aaneen geplakt dus 33 en 55. Dit zijn twee getallen die ik in de recreatieve wiskunde toepas om er het Braziliaanse getal 45 mee aan te duiden.
In genoemd artikel over de westgevel van Kasteel Geldrop combineer ik een gevonden getal 1815 met het getal 45 (samen 1860) dat ik in Heeze vond. Maar zoals hieronder blijkt, komt het getal 45 ook op een andere manier terug.
Het getal 45
Om dit te verduidelijken moet ik even een dwarsstraat nemen. De combinatie 45-33-55 komt van de Braziliaanse schrijver en wiskundeleraar Júlio César de Mello e Souza (1895-1974), die in 1938 een merkwaardig boek publiceerde met allerlei rekenkundige raadsels. Dat boek, zijn bekendste publicatie overigens, heet “De man die kon rekenen“.
De schrijver publiceerde onder het pseudoniem Malba Tahan. Hij beweerde dat deze Tahan een 13de eeuwse geleerde uit Perzië was, die over oude Arabische kennis beschikte. Men neemt algemeen aan dat deze Malba Tahan een fictief persoon was, genoemd naar een student van Júlio César. Echter, omdat Vincent van Gogh kennelijk beschikte over een van de raadsels uit het betreffende boek, mag daar beslist aan worden getwijfeld. Het kan best zijn dat Júlio putte uit werkelijk bestaande eeuwenoude manuscripten en dat hij zijn geheim (een vorm van plagiaat) heeft meegenomen in het graf.
Het getal 45 kan als volgt uit de getallen 33 en 55 worden samengesteld:
als 3314 door via twee cijfers 3 het getal 45 te bereiken: 14 x 3 + 3 = 42 + 3 = 45
als 558 door via twee cijfers 5 het getal 45 te bereiken: 8 x 5 + 5 = 40 + 5 = 45
Tijd
De vraag is nu wat de bedoeling is van het nieuw gevonden getal 45. In eerste instantie zie ik een verband met mijn artikel over de codes van Kasteel Heeze. Daar was het getal 45 de uitkomst van een optelling. In datzelfde artikel beschreef ik de relatie tussen het jaar 1735 gelezen als tijd en de daar geldende lengtegraad. Mogelijk legt Vincent hier dus een verband tussen de kastelen van Geldrop en Heeze.
Aangezien ik de klok op “De Aardappeleters” probeer te ontwarren, zet ik de cijfers 4 en 5 daarop af. Daarbij ga ik uit van de “normale” cijfers die een wijzerplaat heeft:
Nieuwe Testament
Duidelijk is nu dat aan 4-5 de letters N-T vastzitten, oftewel de afkorting van het Nieuwe Testament. Het woord Gog vind ik daarin maar één keer terug. Het gaat om de Openbaring van Johannes, waar in hoofdstuk 20 vers 8 staat:
En hij zal uitgaan om de volken te verleiden, die in de vier hoeken der aarde zijn, den Gog en den Magog, om hen te vergaderen tot den krijg; welker getal is als het zand aan de zee. (bron: statenvertaling.net)
Het is opmerkelijk dat de naam GOG uitgerekend voorkomt in een bijbeltekst (Op. 20:8) die gerelateerd lijkt aan een 24-uurs tijdrekening. Het getal 20 (‘s avonds) staat als tijd immers gelijk aan het cijfer 8 (‘s morgens). Dit lijkt vooralsnog de reden van deze codering. Die is van Vincents oom Jan afkomstig, vermoed ik.
Evangelies
Rest mij nog een uitleg te geven over de nieuw gevonden subscripten 14 en 8 (als onderdeel van de getallen 33 en 55). Hoewel het voor de hand ligt om dit te lezen als een vers in de Openbaring van Johannes, denk ik eerder dat Vincent hier naar het Evangelie van Johannes verwees. De Openbaring fungeert zodoende als een opstapje naar het Evangelie, ook geschreven door Johannes. Verschillende aanwijzingen op de Aardappeleters, waaronder het bidprentje met de kruisiging, wijzen op de evangelies.
In een ander artikel van mij, over het raam op De Aardappeleters (verschijnt binnenkort), schrijf ik over het cijfer 4. Dat cijfer is ook hier van toepassing, want het boek van Johannes waar het om gaat is het vierde Evangelie.
Vader
En wat schrijft Johannes in hoofdstuk 14, vers 8, van zijn evangelie?
Filippus zeide tot Hem: Heere, toon ons den Vader, en het is ons genoeg. (Bron: Statenvertaling.net)
Hier wordt dus gevraagd om de Vader te tonen. Wie deze vader is verraadt Vincent via Gordina die op het schilderij naar Francis kijkt. Gordina was in het voorjaar van 1885 in verwachting. Vincent werd er door de Nuenense bevolking van verdacht de vader te zijn. Het lijkt er echter op dat hij zichzelf via zijn schilderij wilde vrijpleiten door Francis aan te wijzen als de werkelijke vader.
Saillant detail: bovenaan de rugleuning van de stoel waar Francis op zit, staat zwart op bruin de naam c.q. signatuur Vincent. Door de donkerte van het schilderij is dat bijna niet meer te lezen. Er bestaan dan ook weinig afbeeldingen van. Maar dát het er staat, is zeker. Had Vincent het wel “met Gordina gedaan”, maar minder vaak dan Francis?
De Oise
Verder nu met de klok. Rechts van de “O” is een “is gelijk”-teken te zien: een = teken.
Vanuit de “O” lees je aldus naar rechts: O = E, oftewel O is E, oftewel Oise, de rivier die stroomt door Auvers-sur-Oise, waar Vincent zijn laatste levensmaanden sleet. Dit bevestigt de eerdere aanwijzing “Oise” uit “Comt-oise”, het soort klok dat Vincent heeft gebruikt in zijn schilderij.
De Dwaze
Als “Comt” (naar) “Oise” werkelijk een ter zake doende aanwijzing is, dan duidt dit op een mededeling die wordt gedaan vanuit Frankrijk: Vincent “comt” hierheen, naar “de Oise”. Hiervan is een woordspeling te maken die kan aansluiten op het beeld dat men algemeen van Vincent heeft: “de Oise” wordt in het Frans uitgesproken als “d’waze”. Dus: (de) dwaze komt… Dit artikel dat de geheime achtergronden van De Aardappeleters analyseert, toont echter het tegenovergestelde aan. Vincent speelde misschien de gek, maar hij moet in werkelijkheid een genie zijn geweest.
Op zich is het overigens niet vreemd dat Vincent in 1885 beschikte over Franse contacten. Tussen eind 1874 en half 1876 werkte hij immers geregeld in Parijs, in de Franse vestiging van de kunsthandel Goupil. En in 1885 woonde en werkte zijn broer Theo ook al enkele jaren voor dezelfde firma in Parijs. Beide broers onderhielden een uitgebreide correspondentie met elkaar.
Elven en zestiens
Het gevonden woord “Oise” wil méér zeggen, namelijk dat de letter “O” moet worden vervangen door de letter “E“. Dus letterlijk O(is gelijk aan)E.
Als ik mij in het midden van de wijzerplaat een letter E verbeeld, dan lees ik via de grote wijzer VI E, aaneen geplakt als het Franse woord VIE (vertaald: leven = anagram van: elven).
De letter “O” is qua vorm identiek aan het cijfer nul “O”. Nul wil zeggen: niets. Via de grote wijzer ga ik nogmaals naar beneden. Daarbij is VI ditmaal wél een getal. Je leest daarbij: VI oftewel “zes” en “O” oftewel “niets“. Dus: zes-niets = (in anagram): zestiens.
Samengevat: via de wijzers heb ik nu op de wijzerplaat onder andere gevonden de datum 12-7, plus de elven (11 11) en de zestiens (16 16). Dit betekent een rechtstreekse verwijzing naar zowel het Eeuwig Edict zelf, als naar de zuidgevel van Kasteel Geldrop met op het oudste middendeel de betreffende muurankers! Door die in twee paren te verdelen ontstaat van onder naar boven het jaar 1611 van het Eeuwig Edict.
Reageren op dit artikel? Dat kan niet in het openbaar. Wel is het mogelijk om rechtstreeks naar de schrijver (Jan Bakker) te reageren. Gebruik hiervoor het formulier op de contactpagina.
Deze CC-BY-SA-licentie staat hergebruikers toe het materiaal in het openbaar te kopiëren, distribueren en weer te geven of uit te voeren. Dit geldt zolang je de auteur of de houder van het auteursrecht (aangegeven in de titel van dit artikel) vermeldt. Je mag het materiaal voor commercieel gebruik toepassen. Ook mag je het aanpassen, bijvoorbeeld voor vertalingen. Voor gewijzigd materiaal geldt dezelfde licentie.
